Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2012

Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα Νοέμβριος 2012

 Γράφει η Αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου
















 

Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Νοεμβρίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/11/2012 21:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)
 

Αυτό το Μήνα..

Φτάσαμε στα τέλη του φθινοπώρου αν και στη χώρα μας οι μέρες είναι ακόμη ζεστές και οι νύκτες ευχάριστες. Αυτό το μήνα αξίζει να παρατηρήσουμε τον Δία που μεσουρανεί (στον Ταύρο). Στις λεπτομέρειες του μοιάζει λίγο διαφορετικός από τα προηγούμενα χρόνια καθώς η Βόρεια Ισημερινή Ταινία είναι πλατύτερη και η Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα έχει γίνει μάλλον ροζ. Αυτό το μήνα θα έχουμε επίσης αρκετές βροχές διαττόντων που θα κάνουν πιο ενδιαφέρουσες τις νύκτες μας, ειδικά οι Λεοντίδες στα μέσα Νοεμβρίου που φέτος αναμένονται θεαματικοί. Μια ολική ηλιακή έκλειψη θα είναι ορατή στις 13 Νοεμβρίου από την Αυστραλία και το νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, με μέγιστη ολικότητα 4 λεπτά και 2 δευτερόλεπτα. Ακόμη, στις 28 Νοεμβρίου θα σημειωθεί έκλειψη παρασκιάς της Σελήνης (penumbral lunar eclipse), ενώ ο δορυφόρος μας θα βρίσκεται για δεύτερη φορά στο απόγειο αυτό το μήνα.



Εικ. Δίας: Ο βασιλιάς των πλανητών κυριαρχεί στο στερέωμα, παρουσιάζοντας εξαιρετικές ευκαιρίες για φωτογράφηση αυτό το μήνα (Credit: Brian Combs). 


Βροχές Διαττόντων
Οι περισσότεροι διάττοντες του Νοεμβρίου είναι μέτριου ενδιαφέροντος, εκτός ίσως από τους Λεοντίδες.
Οι Ταυρίδες, υπολείμματα του κομήτη Encke, κορυφώνονται δύο φορές αυτό το μήνα, ίσως γιατί προέρχονται από δύο νέφη υπολειμμάτων που αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικά περάσματα του κομήτη. Το φαινόμενο ακτινοβόλο σημείο τους θα είναι κοντά στις Πλειάδες. Η πρώτη κορύφωση (των νότιων Ταυρίδων) είναι στις 5 Νοεμβρίου και η δεύτερη (των Βόρειων Ταυρίδων) στις 12 Νοεμβρίου. Η Νέα Σελήνη ίσως επηρεάσει την ορατότητα των διαττόντων οπότε δεν αναμένονται ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, με ίσως λιγότερους από δέκα διάττοντες ορατούς ανά ώρα.
Οι Κηφίδες κορυφώνονται στις 9 Νοεμβρίου οπότε το σεληνόφως θα είναι ελάχιστο. Ανακαλύφθηκαν μόλις το 1969 και έτσι λίγες πληροφορίες είναι γνωστές ως τώρα γι’ αυτή τη βροχή διαττόντων. Περιμένουμε περί τους 18 διάττοντες ανά ώρα, σε σκοτεινό ουρανό. 
Οι Πηγασίδες κορυφώνονται στις 12 Νοεμβρίου, προερχόμενοι από τον κομήτη Banplain που πέρασε από την κοσμική γειτονιά μας το 1819. Είναι μια βροχή διαττόντων που διαρκεί από τον Οκτώβριο ως τον Δεκέμβριο με περίπου 12 διάττοντες την ώρα κατά την κορύφωση. Φέτος είναι μια καλή χρονιά γι’ αυτή τη βροχή διαττόντων γιατί στην κορύφωση θα έχουμε σχεδόν Νέα Σελήνη, επομένως ιδανικές συνθήκες για την παρατήρησή τους.
Οι Ανδρομεδίδες κορυφώνονται 2 ημέρες αργότερα, στις 14 Νοεμβρίου. Μπορούν να είναι ιδιαίτερα λαμπροί και εντυπωσιακοί διάττοντες αφήνοντας μια κόκκινη φωτεινή γραμμή στο πέρασμά τους. Είναι υπολείμματα του κομήτη Biela, που έσπασε στα δυο κατά το πέρασμά του το 1845. Το 1885 οι Ανδρομεδίδες ήταν μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή βροχή με περισσότερους από 13000 διάττοντες την ώρα!  Δυστυχώς αργότερα το νέφος διαττόντων πέρασε πολύ κοντά στον Δία και έτσι λίγοι μόνο επέζησαν ως τις μέρες μας.
Οι Λεοντίδες, που ακολουθούν στις 17-18 Νοεμβρίου, αναμένεται να είναι φέτος μια θεαματική βροχή διαττόντων. Προέρχονται από τον κομήτη Tempel-Tuttle και είναι τόσο πρόσφατοι που τα μετεωροειδή δεν έχουν ακόμη κατανεμηθεί ομοιόμορφα στην τροχιά τους. Κάθε 33 χρόνια που η Γη περνάει μέσα από την τροχιά των Λεοντιδών το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Καλές χρονιές γι’ αυτή τη βροχή διαττόντων ήταν τα 1966 και 1999-2000. Φέτος η νεαρή Σελήνη θα επιτρέψει την σχεδόν απρόσκοπτη παρατήρησή τους και προβλέπεται να είναι μια ιδιαίτερα καλή χρονιά αφού η Γη θα περάσει κοντά στο πυκνό νέφος των μετεωροειδών.

 Εικ. Λεοντίδες: Ένα λαμπρός διάττων περνάει μπροστά από το ξίφος του Ωρίωνα (Credit: Stellarium/IM).


Πλανήτες
Ο Ερμής σε σύζευξη με τον Ήλιο στα μέσα του μήνα, αν και οι συνθήκες θα είναι πολύ φωτεινές συνθήκες για την αποτελεσματική παρατήρηση του πλανήτη. Προς τα τέλη του μήνα θα τον αναγνωρίσετε στο κάτω αριστερά άκρο της Αφροδίτης, πριν την ανατολή του Ήλιου.
Η Αφροδίτη, άστρο του πρωινού,  σταδιακά κινείται προς ανατολάς αρκετά χαμηλά στον ορίζοντα. Μέχρι τον Δεκέμβριο θα έχει εξαφανιστεί για να επανεμφανιστεί στον δυτικό ουρανό το 2013. Πάντως αυτή την εποχή ο δίσκος του πλανήτη φαίνεται πλήρως φωτισμένος, καθώς βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του ήλιου ως προς το γήινο παρατηρητή. Αυτό το μήνα, κοντά στην Αφροδίτη θα φαίνονται δύο ακόμη φωτεινά «άστρα», ο Στάχυς της Παρθένου και ο Κρόνος.
Ο Άρης παραμένει απομακρυσμένος και αμυδρός, ορατός νωρίς το βράδυ στο νοτιοδυτικό ουρανό. 

 Εικ. ΑφροδιτηΚρονος: Μια εντυπωσιακή εικόνα, με την Αφροδίτη και τον Κρόνο να έχουν πλησιάσει σε απόσταση μισής μοίρας στον ουρανό, ενώ πλαισιώνονται από τον Ερμή και τον Στάχυ της Παρθένου, στις 27 Νοεμβρίου (Credit: Stelarium/IM).



Ο Δίας κυριαρχεί, μεσουρανώντας στον ανατολικό ουρανό κατά τα μεσάνυχτα, ανεβαίνοντας όλο και ψηλότερα κάθε βράδυ. Κοντά του ο λαμπρός Αλδεμπαράν, στον Ταύρο. Καθώς πλησιάζει σε αντίθεση ως προς τον ήλιο, είναι η καταλληλότερη στιγμή για την παρατήρησή του καθώς παρουσιάζει όλο τον πλούτο των σχηματισμών στην ατμόσφαιρά του.
Ο Κρόνος αντίθετα, ανατέλλει λίγο πριν τον Ήλιο και βρίσκεται χαμηλότερα στον ορίζοντα ακόμη και από την Αφροδίτη, επομένως θα είναι δύσκολα παρατηρήσιμος. Στις 26 και 27 Νοέμβρη οι δύο πλανήτες θα βρίσκονται πολύ κοντά, θα τους χωρίζουν μόλις τα ¾ μιας μοίρας ως προς το γήινο παρατηρητή. 
Ο μακρινός Ουρανός με αστρονομικό μέγεθος 5.8 μεσουρανεί νωρίς το βράδυ, ορατός με κιάλια και μικρά τηλεσκόπια (αν ξέρει κανείς πού να κοιτάξει για να τον ξεχωρίσει ανάμεσα στα άστρα).
Ο Ποσειδώνας, στα δυτικά του Ουρανού, μεσουρανεί νωρίτερα και είναι πολύ αμυδρός ακόμη και για τα μεγάλα τηλεσκόπια.

Σελήνη
Τελευταίο Τέταρτο στις 7 Νοεμβρίου, Νέα Σελήνη στις 13, Πρώτο Τέταρτο στις 20 και Πανσέληνος στις 28 Νοεμβρίου, ημέρα που η παρασκιά της Γης θα καλύψει τη Σελήνη (penumbral lunar eclipse). Η έκλειψη θα είναι ορατή από το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, την ανατολική Αφρική, Ασία, Αυστραλία, Ειρηνικό Ωκεανό και Βόρεια Αμερική. Η Σελήνη στο Απόγειο την 1η Νοεμβρίου (406.050 χλμ.), στο Περίγειο την 14η Νοεμβρίου (357.361 χλμ) και πάλι στο Απόγειο στις 28 Νοεμβρίου (406.362 χλμ).

Εικ. ΕκλειψηΠαρασκιας: Μια Σεληνιακή έκλειψη παρασκιάς, δεν είναι πάντα εύκολα αντιληπτή με το γυμνό μάτι αλλά η αλλαγή στην ένταση του φωτός μπορεί να καταγραφεί θαυμάσια με ένα τηλεσκόπιο (Credit: Hong Kong Space Museum).

 
Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο
1 Νοεμβρίου: Η Σελήνη στο απόγειο (406.050 χλμ), κοντά στον Αλδεμπαράν. 
2 Νοεμβρίου: Η Σελήνη κοντά στον Δία, επιπρόσθηση ορατή από τη Νότια Αφρική.
5 Νοεμβρίου: Κορύφωση των νότιων Ταυρίδων.
6 Νοεμβρίου: Η Σελήνη κοντά στο αστρικό σμήνος Κυψέλη.
7 Νοεμβρίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης. 
8 Νοεμβρίου: Η Σελήνη κοντά στον Βασιλίσκο.
11 Νοεμβρίου: Η Σελήνη  κοντά στην Αφροδίτη.
12 Νοεμβρίου: Κορύφωση των Βόρειων Ταυρίδων. Η Σελήνη κοντά στον Στάχυ, επιπρόσθηση ορατή από τη Μαδαγασκάρη, το νότιο Ινδικό Ωκεανό και την Ανταρκτική.
13 Νοεμβρίου: Νέα Σελήνη. Ολική ηλιακή έκλειψη ορατή από τη βόρεια Αυστραλία και το νότιο Ειρηνικό Ωκεανό, ενώ μερική ηλιακή έκλειψη ορατή από την ανατολική Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.
14 Νοεμβρίου: Η Σελήνη στο περίγειο (357.361 χλμ).
16 Νοεμβρίου: Ο Άρης κάτω από το μηνίσκο της Σελήνης, χαμηλά στον ορίζοντα.
17 Νοεμβρίου: Κορύφωση των Λεοντιδών. Η Αφροδίτη 3.8ο βορειοανατολικά το Στάχυ. Ο Ερμής σε κατώτερη σύζευξη με τον Ήλιο. Ο πλανήτης περνάει στον πρωινό ουρανό.
20 Νοεμβρίου: Πρώτο Τέταρτο Σελήνης.. 
27 Νοεμβρίου: Η Αφροδίτη 0.53ο νοτιοδυτικά του Κρόνου.
28 Νοεμβρίου: Πανσέληνος και έκλειψη παρασκιάς. Η Σελήνη κοντά στις Πλειάδες και τον Αλδεμπαράν, αλλά και στο απόγειο (406.362 χλμ).

29 Νοεμβρίου: Η Σελήνη κοντά στον Δία, επιπρόσθηση ορατή από τη Νότια Αφρική και τα νοτιότερη Νότια Αμερική.

  
 Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Νοεμβρίου, κοιτώντας βόρεια, για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/11/2012 21:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)


Πηγές:
http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html
http://stargazing.suite101.com/             
http://www.astronomynow.com/sky_charts.html
http://stardate.org/nightsky/almanac/
http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html
http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html
http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html
http://www.skymaps.com/downloads.html
http://www.skymaps.com/articles/n1211.html                              
http://transientsky.wordpress.com/
http://www.arksky.org/
http://space.about.com/od/computerresources/tp/    
http://www.moonwise.co.uk/year/
http://www.findyourfate.com/astrology/year2012/sky2012.html 
http://users.sch.gr/mdogram/
http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html
http://www.jodrellbank.manchester.ac.uk/astronomy/nightsky/
http://www1.cadc-ccda.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/cadcbin/meetings/getMeetings.py?year=2012
http://spaceconferencenews.blogspot.com/2012/05/upcoming-events-for-june-2012.html 
Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/
Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm
Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:
http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm
http://www.oras.org/stargazer/applet.html

Τετάρτη 7 Νοεμβρίου 2012