Ουρανός και Αστρονομικά Φαινόμενα Μάρτιος 2013
 Γράφει η Αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου

Εικ. Ουρανος: Ο ουρανός του Μαρτίου για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/03/2013 21:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

 

Αυτό το Μήνα..

Μπαίνει η άνοιξη και οι ευκαιρίες αστρο-παρατήρησης πληθαίνουν καθώς ο καιρός ζεσταίνει. Αυτό το μήνα οι περισσότεροι εσωτερικοί πλανήτες δεν είναι ορατοί λόγω της κοντινής στον Ήλιο απόστασής τους, σε αντίθεση με τους αέριους πλανήτες Δία και Κρόνο που παρουσιάζουν εξαιρετικές ευκαιρίες αστρο-φωτογράφησης.  Ο μεταβλητός αστέρας Αλγκόλ μεσουρανεί μετά το ηλιοβασίλεμα και παραμένει ορατός όλη τη νύκτα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν διπλό αστέρα, τον Αλγκόλ Α που είναι αρκετά λαμπρός (100 φορές λαμπρότερος από τον Ήλιο) γύρω από τον οποίο περιφέρεται ο εξαιρετικά αμυδρός Αλγκόλ Β. Ο τελευταίος περιοδικά επικαλύπτει τον Αλγκόλ Α με αποτέλεσμα την αυξομοίωση της λαμπρότητας του διπλού συστήματος, κάτι που καταγράφεται ως «μεταβλητότητα» του άστρου.  Η περίοδος περιφοράς του συστήματος είναι 2 ημέρες, 20 ώρες και 49 λεπτά και κάθε έκλειψη του Αλγκόλ Α διαρκεί περίπου 10 ώρες. Τον Μάρτιο θα έχουμε και την εαρινή ισημερία στις 20 του μήνα, οπότε η διάρκεια της ημέρας και της νύκτας εξισώνονται. Ο Ήλιος φαίνεται να περνάει από το νότιο στο βόρειο ημισφαίριο σηματοδοτώντας την αρχή της άνοιξης για το βόρειο ημισφαίριο της Γης (και την αρχή του φθινοπώρου για το νότιο ημισφαίριο αντίστοιχα). 

Το μεγαλύτερο ίσως αστρονομικό γεγονός του μήνα θα είναι ο κομήτης C/2012 L4 ή Pan-STARRS, που «περνάει» στο βόρειο ημισφαίριο και θα είναι πλέον ορατός στο βραδινό ουρανό λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, με αστρονομικό μέγεθος που θα φτάσει ως και -0.2. Έτσι μπορεί κανείς να τον δει εύκολα με κιάλια, ακόμη και με γυμνό μάτι κοιτώντας λίγο πάνω από τον δυτικό ορίζοντα αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα. Στις 10 Μαρτίου ο κομήτης θα φτάσει στο περιήλιο, σε απόσταση μόλις 0.3 αστρονομικών μονάδων, δηλαδή θα βρίσκεται κοντύτερα στον Ήλιο και από τον Ερμή ακόμη. Στις 12 Μαρτίου ο κομήτης θα βρεθεί ακριβώς πάνω από την ημισέληνο προσφέροντας ένα ωραιότατο θέαμα. Στις 19 Μαρτίου θα έχει μετακινηθεί στους Ιχθείς με την ουρά του να δείχνει προς τον βορρά. Μια ακόμη ωραία ευκαιρία φωτογράφησης θα δοθεί στις 4 Απριλίου, όταν ο Pan-STARRS θα περνάει «κοντά» στον γαλαξία της Ανδρομέδας (Μ31). Ο δεύτερος λαμπρός κομήτης του 2013, ο c2012 S1 ή ISON, αυτό το μήνα θα βρίσκεται στους Διδύμους αλλά είναι ακόμη εξαιρετικά αμυδρός (αστρονομικό μέγεθος 15). Κατά τη διάρκεια του έτους θα γίνεται όλο και λαμπρότερος και θα φτάσει στο περιήλιο τον Δεκέμβριο για να μετατραπεί σε ένα λαμπρό Χριστουγεννιάτικο άστρο αστρονομικού μεγέθους -10 ή ακόμη λαμπρότερο! 

 

 

 Εικ. Κομητης: Οι θέσεις του κομήτη Pan-STARRS στη διάρκεια του Μαρτίου (Credit: Sky & Telescope).

 

Αστρονομικά Γεγονότα που Σημάδεψαν τον Μάρτιο

Στις 25 Μαρτίου 1655 ανακαλύφθηκε ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου Τιτάνας από τον Christian Huygens. Στις 13 Μαρτίου 1781 ανακαλύφθηκε ο πλανήτης Ουρανός (που αρχικά πιστευόταν ότι ήταν κομήτης) από τον William Herschel. Στις 25 Μαρτίου 1961 ο Σοβιετικός δορυφόρος Sputink 10 μετέφερε ένα σκύλο, που άκουγε στο όνομα "Zvezdochka", στο διάστημα για πρώτη φορά στην ιστορία. Στις 18 Μαρτίου 1965 ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Alexei Leonov βγήκε από το διαστημόπλοιο Voskhod 2 πραγματοποιώντας τον πρώτο διαστημικό περίπατο στην ιστορία του ανθρώπινου είδους, που διήρκεσε μόλις 10 λεπτά. Στις 8 Μαρτίου 1979 οι εικόνες που έστειλε πίσω στη Γη το Voyager 1 οδήγησαν στην ανακάλυψη ηφαιστειακής δραστηριότητας στο δορυφόρο του Δία Ιώ, το ουράνιο σώμα με την εντονότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα στο ηλιακό μας σύστημα.

Βροχές Διαττόντων

Στις 16 Μαρτίου κορυφώνεται μια βροχή μετεωροειδών με φαινόμενο ακτινοβόλο σημείο στον αστερισμό του νότιου ημισφαιρίου Νότιο Στέφανο. Είναι μια καλή στιγμή παρατήρησης γιατί ο αύξων μηνίσκος της Σελήνης θα δύει πριν τα μεσάνυχτα. Ο αναμενόμενος αριθμός μετεωροειδών δεν θα ξεπερνάει τα 15 σε βέλτιστες συνθήκες παρατήρησης.

Στις 22 Μαρτίου κορυφώνονται οι Καμηλοπαρδαλίδες με φαινόμενο ακτινοβόλο σημείο κοντά στο βόρειο πόλο. Δεν περιμένουμε πολλά μετεωροειδή και σε γενικές γραμμές θα κινούνται πολύ αργά (7 χλμ. το δευτερόλεπτο), επομένως δεν αναμένονται να είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά ιδιαίτερα εφ’ όσον συμπίπτουν σχεδόν με την πανσέληνο αυτό το Μάρτιο. 

Την ίδια ημέρα κορυφώνονται και οι Διδυμίδες, οπότε αναμένονται περί τα 50 μετεωροεδή την ώρα, τα οποία επίσης θα κινούνται εξαιρετικά αργά. Αυτό οδηγεί τους επιστήμονες στην εικασία οτι ίσως έχουν κοινή προέλευση με τους Καμηλοπαρδαλίδες.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Εικ. Διας: Οι ζώνες της ατμόσφαιρας και η Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα του πλανήτη Δία θα είναι ορατές αυτό το μήνα (Credit: NASA).

 

Πλανήτες

Αυτό το μήνα οι Ερμής, Αφροδίτη και Άρης είναι πολύ κοντά στον Ήλιο και επομένως θα είναι πρακτικά αόρατοι από τη Γη.

Ο Δίας, που μονοπώλησε το ενδιαφέρον μας για πολλούς μήνες, σιγά-σιγά αποσύρεται και δύει πλέον πριν τα μεσάνυκτα. Θα τον εντοπίσουμε στο αστρικό σμήνος των Υάδων, πολύ κοντά στο λαμπρό άστρο Αλδεμπαράν, στον αστερισμό του Ταύρου. Κατά τη διάρκεια του μήνα η διάμετρός του ελαττώνεται από τα 39 στα 36 δευτερόλεπτα τόξου, αλλά ακόμη και με ένα μικρό τηλεσκόπιο θα μπορέσουμε να δούμε πολλές λεπτομέρειες της ατμόσφαιράς του και τους τέσσερεις κοντινότερους δορυφόρους του.

Ο Κρόνος εμφανίζεται ψηλά στον ανατολικό ουρανό, στον αστερισμό του Ζυγού, και είναι ίσως ο μόνος πλανήτης κατάλληλος προς παρατήρηση τον Μάρτιο. Κατά τη διάρκεια του μήνα το φαινόμενο μέγεθός του αυξάνει ελαφρά από +0.4 σε +0.3 ενώ η φαινόμενη διάμετρός του αυξάνει από 17.8 σε 18.6 δευτερόλεπτα τόξου. Οι δακτύλιοι του πλανήτη βρίσκονται σε γωνία 19ο ως προς την κατεύθυνση παρατήρησης, δίνοντας τη δυνατότητα εξαιρετικής φωτογράφησης. Αυτή την εποχή βλέπουμε κυρίως το νότιο ημισφαίριο του πλανήτη ενώ το βόρειο είναι κρυμμένο από τους δακτυλίους. Ο πλανήτης κινείται σε ανάδρομη φορά, δηλαδή προς δυσμάς σε σχέση με τα άστρα. Με ένα σχετικά μικρό τηλεσκόπιο μπορούμε να δούμε καθαρά το Χάσμα Cassini των δακτυλίων του Κρόνου καθώς και τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Τιτάνα.  

 

 

 

Εικ. ΣεληνηΚρονος: Η Σελήνη κοντά στον Κρόνο και τον Στάχυ στα τέλη του μήνα (Credit: Stellarium/IM).

 

Ο μακρινός Ουρανός πλησιάζει σε σύνοδο με τον Ήλιο, με αποτέλεσμα να μην είναι ιδιαίτερα ορατός. Ο Ποσειδώνας ανατέλλει την αυγή, μόλις μια ώρα πριν τον Ήλιο, επομένως είναι δύσκολα παρατηρήσιμος αυτό το μήνα.

Σελήνη

Τελευταίο Τέταρτο στις 4 Μαρτίου, Νέα Σελήνη στις 11, Πρώτο Τέταρτο στις 19, Πανσέληνος στις 27 Μαρτίου. Η Σελήνη στο Περίγειο στις 5 Μαρτίου (369.957 χλμ.), στο Απόγειο στις 19 Μαρτίου (404.261 χλμ.) και στο Περίγειο πάλι στις 31 Μαρτίου (367.504 χλμ.). Στις 17 Μαρτίου μετά το ηλιοβασίλεμα δείτε τη Σελήνη σε απόσταση 1.5ο από τον Δία, κοντά στα αστρικά σμήνη των Υάδων και Πλειάδων.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Εικ. ΚομητηςΣεληνη: Ο κομήτης Pan-STARRS στον δυτικό ορίζοντα μετά το ηλιοβασίλεμα όπως φαίνεται από γεωγραφικό πλάτος 40ο (Credit: SkyandTelescope.com)

 

Αναλυτικό Αστρονομικό Ημερολόγιο

1 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Στάχυ της Παρθένου. Επιπρόσθηση ορατή από την κεντρική Νότια Αμερική.

2 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Κρόνο.

3 Μαρτίου: Ο Άρης σε αντίθεση.

4 Μαρτίου: Τελευταίο Τέταρτο Σελήνης. Η Σελήνη κοντά στον Αντάρη. Ο Ερμής σε κατώτερη σύνοδο με τον Ήλιο.

5 Μαρτίου: Η Σελήνη στο περίγειο (369.957 χλμ.). Ο Ερμής σε μέγιστη αποχή από ανατολάς. Ο Άρης σε πλησιέστερη προσέγγιση (100.781.946 χλμ.). 

6 Μαρτίου: Επιπρόσθηση του Πλούτωνα από τη Σελήνη. Ο Ερμής 5.3ο από την Αφροδίτη.

10 Μαρτίου: Ο κομήτης Pan-STARRS στο περιήλιο. 

11 Μαρτίου: Νέα Σελήνη.

17 Μαρτίου: Σύζευξη Σελήνης και Δία κοντά στις Πλειάδες.

18 Μαρτίου: Η Σελήνη, ο Δίας και ο Αλδεμπαράν μέσα σε κύκλο διαμέτρου 5ο.

19 Μαρτίου: Πρώτο Τέταρτο Σελήνης. Η Σελήνη στο απόγειο (404.261 χλμ.).

20 Μαρτίου: Ο αστεροειδής Flora σε αντίθεση. Εαρινή Ισημερία.

22 Μαρτίου: Ο Άρης 0.2ο από τον Ουρανό. Η Σελήνη κοντά στο αστρικό σμήνος Κυψέλη.

24 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Βασιλίσκο. Ο κομήτης Lemmon στο περιήλιο.

26 Μαρτίου: Ο Ουρανός 3ο νότια και η Αφροδίτη 1.8ο βόρεια της Σελήνης.

27 Μαρτίου: Πανσέληνος. Η Αφροδίτη σε μέγιστη αποχή από ανατολάς.

28 Μαρτίου: Η Αφροδίτη σε ανώτερη σύνοδο με τον Ήλιο και 0.7ο από τον Ουρανό. Η Σελήνη κοντά στον Στάχυ της Παρθένου. Επιπρόσθηση ορατή από τη νοτιοανατολική Ασία και τη  βορειοανατολική Αυστραλία.

29 Μαρτίου: Η Σελήνη κοντά στον Κρόνο.

31 Μαρτίου: Η Σελήνη στο περίγειο (367.504 χλμ.).

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Εικ. Οριζοντας: Ο ορίζοντας του Μαρτίου, κοιτώντας δυτικά, για το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της Αθήνας (15/03/2013 21:00 UTC). (Credit: http://space.about.com)

 

Πηγές:

http://www.synapses.co.uk/astro/monthnxt.html

http://www.astronomynow.com/sky_charts.html

http://stardate.org/nightsky/almanac/ 

http://www.seasky.org/astronomy/astronomy_calendar_current.html 

http://www.mmo.org/astronomy/this-months-sky.html 

http://www.space.com/spacewatch/new_sky_calendar.html 

http://www.skymaps.com/downloads.html

http://www.skymaps.com/articles/n1303.html                                  

http://transientsky.wordpress.com/ 

http://www.arksky.org/

http://space.about.com/od/computerresources/tp/     

http://www.moonwise.co.uk/year/

http://www.findyourfate.com/astrology/year2012/sky2012.html  

http://users.sch.gr/mdogram/ 

http://www.spaceagepub.com/calendar/downrange.html

http://www.jodrellbank.manchester.ac.uk/astronomy/nightsky/

http://astropixels.com/ephemeris/astrocal/astrocal2013est.html 

http://www1.cadc-ccda.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/cadcbin/meetings/getMeetings.py?year=2012

http://spaceconferencenews.blogspot.com/2012/05/upcoming-events-for-june-2012.html  

http://kainourgiarxi.blogspot.gr/2010/08/blog-post_24.html

Ο ουρανός της εβδομάδας και από το: http://www.skyandtelescope.com/

Ο νυκτερινός ουρανός καθημερινά: http://www.astro.noa.gr/AlmanacIAA/iaa_today.htm

Εφαρμογές Java και εικονικά εργαλεία για την αναπαραγωγή του νυκτερινού ουρανού από το γεωγραφικό πλάτος και μήκος που βρίσκεστε:

http://space.about.com/library/weekly/blskymaps.htm 

http://www.oras.org/stargazer/applet.html